Cenaze evindeki yas biter bitmez başlayan "mal paylaşımı" tartışmaları, maalesef hayatın bir gerçeğidir. Babanızın veya annenizin sağlığında "satış" gibi göstererek bir kardeşinize devrettiği gayrimenkulleri geri alabileceğinizi biliyor muydunuz? Hukukumuzda "Muris Muvazaası" (Mal Kaçırma) denilen bu hileli işlemlere karşı açılacak tapu iptal davalarını, vasiyetname ile bile delinemeyen "Saklı Pay" hakkınızı ve borçlu mirasbırakan durumunda hayat kurtaran "Reddi Miras" süresini bu yazıda anlattım.
Bir yakınımızı kaybettiğimizde acımız tazedir, yas tutarız. Ancak maalesef hayatın acı bir gerçeği var: Yas süreci biter bitmez (bazen daha bitmeden) o meşhur soru sorulur: "Rahmetliden geriye ne kaldı?"
İşte filmin koptuğu yer burasıdır. Tapu kayıtlarına bir bakarsınız ki; babanız veya anneniz, vefatından 5 yıl önce en değerli daireyi büyük ağabeyinize "satış" yoluyla devretmiş. Veya tüm banka hesabını vefatından bir gün önce diğer kardeşe havale etmiş.
Siz "Haksızlık bu!" dediğinizde, karşı taraf "Babam bana sattı, parasını verdim aldım" veya "O benim malımdı" der.
Peki, gerçekten öyle mi? Hukuk, mirasçılardan mal kaçırmak için yapılan bu "danışıklı dövüşe" (muvazaaya) göz yumar mı? Cevap net: Hayır.
Halk arasında "babam malını istediğine verir" inancı yanlıştır. Evet, kişi sağlığında malını satabilir, yiyebilir, bağışlayabilir. Ancak; amacı diğer mirasçıları miras hakkından yoksun bırakmaksa, hukuk buna "Dur" der.
Genellikle şu senaryoyu görürüz: Miras bırakan (Muris), bir çocuğunu daha çok seviyordur veya erkek çocuğunu kız çocuktan üstün tutuyordur. Tapuya gider, aslında "bağışladığı" (hibe ettiği) evi, tapuda "satış" gibi göstererek o çocuğuna devreder.
Yargıtay Hukuk Dairesi'nin 01.04.1974 tarihli İçtihadı Birleştirme Kararı bu konuda bir mihenk taşıdır. Yargıtay der ki: "Görünürdeki işlem (satış) sahte, gizli işlem (bağış) ise şekil şartına uyulmadığı için geçersizdir."
Yani; babanızın o kardeşe evi gerçekten parayla satıp satmadığı, o kardeşin o evi alacak alım gücü olup olmadığı, paranın bankadan geçip geçmediği araştırılır. Eğer "hileli satış" tespit edilirse, tapu iptal edilir ve miras payınız size geri verilir.
Türk filmlerindeki "Seni mirasımdan men ediyorum!" repliği, gerçek hayatta o kadar kolay değildir.
Hukukumuzda "Saklı Pay" (Mahfuz Hisse) kavramı vardır. Miras bırakan, vasiyetname ile malını Kızılay'a da bağışlasa, komşusuna da bıraksa; çocuklarının (veya eşinin) saklı payına dokunamaz.
Örnek: Babanızın 100 lirası var ve tek çocuksunuz. Babanız vasiyetle 100 liranın tamamını bir vakfa bıraksa bile; siz dava açıp o 100 liranın 50 lirasını (Saklı payınızı) geri alırsınız. Buna "Tenkis Davası" denir.
Miras sadece ev, araba, tarla değildir. Bazen miras, yüklü bir borç yığınıdır.
Eğer vefat eden yakınınızın borçları mal varlığından fazlaysa (tereke borca batıksa), mirası kabul etmek zorunda değilsiniz. Ancak burada süre hayati önem taşır.
Ölüm tarihinden itibaren 3 ay içinde Sulh Hukuk Mahkemesi'ne başvurup "Mirası reddediyorum" (Reddi Miras) demezseniz; o borçlar artık sizin şahsi borcunuz olur. Bankalar gelip sizin kendi evinizi, maaşınızı haczedebilir.
Dikkat: 3 aylık süre içinde "terekeden para çekmek", "arabayı kullanmak" gibi mirası sahiplenme anlamına gelecek davranışlarda bulunursanız, reddi miras hakkınızı kaybedebilirsiniz.
Bazen hileli satış yapılmaz ama bir çocuğa düğün hediyesi olarak ev alınır, diğerine hiçbir şey yapılmaz. Veya bir çocuğun iş kurması için yüklü sermaye verilir.
Vefat halinde, haksızlığa uğrayan kardeşler "Mirasın Denkleştirilmesi" (İade) davası açarak, diğer kardeşe sağlığında verilen bu malların veya paraların "tereke hesabına dahil edilmesini" isteyebilirler.
Miras hukuku, aile ilişkilerinin en çok sınandığı alandır. "Abimdir, yapar mı öyle şey?" veya "Kardeşimle mahkemelik olmayalım" diyerek sustuğunuz her haksızlık, çocuklarınızın rızkından çalınmış olabilir.
Muris muvazaası davalarında (tapu iptali) herhangi bir zamanaşımı süresi yoktur, 20 yıl sonra bile açılabilir. Ancak Tenkis (saklı pay) davalarında 1 ve 10 yıllık hak düşürücü süreler vardır.
Miras paylaşımı masada çözülemiyorsa, bırakın terazi mahkemede tartılsın.
Av. Sami IŞILAK Hukuk & Danışmanlık (Bu metin bilgilendirme amaçlıdır, hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Detaylı bilgi için iletişime geçebilirsiniz.)