Mirasbırakanın sağlığında "Ben malımı istediğime veririm" diyerek yaptığı her işlem hukuken geçerli değildir. Özellikle erkek çocuklara mal kaçırmak için yapılan "Satış görünümlü bağış" işlemleri, Yargıtay'ın sıkı denetimine tabidir. Bu makalede; Muris Muvazaası'nın ne olduğunu, ispatlamak için kullanılan 4 altın kriteri, zamanaşımı olmayan dava sürecini ve sıkça sorulan soruları detaylıca inceledik. Miras hakkınızı yedirmeyin.
Bir aile büyüğü vefat ettiğinde, yaşanan o büyük acının hemen ardından maalesef maddi gerçekler masaya yatırılır. Kardeşler tapu müdürlüğüne veya bankaya gittiğinde şok edici bir manzarayla karşılaşabilirler:
"Babanız ölmeden 2 ay önce en değerli daireyi kardeşiniz Ahmet'e satış yoluyla devretmiş."
Diğer kardeşler isyan eder: "Babamın paraya ihtiyacı yoktu ki, Ahmet'in de o evi alacak parası yoktu! Bu bir satış değil, gizli bir bağış!"
İşte halk arasında "Miras Kaçırma", hukuk dilinde ise "Muris Muvazaası" dediğimiz olay tam olarak budur. Mirasbırakan (muris), mirasçılarından mal kaçırmak amacıyla, aslında bağış (hibe) yaptığı bir malı, tapuda satış gibi göstermiştir.
Peki, "Mal sahibi mülk sahibi, hani bunun ilk sahibi" diyerek bu haksızlığa boyun mu eğeceksiniz? Kesinlikle hayır. Yargıtay'ın yerleşik içtihatları, bu danışıklı dövüşü bozmak için mirasçılara çok güçlü silahlar vermiştir.
Hukukumuzda bir kişinin malını mirasçısından saklaması yasak değildir (belirli sınırlar dahilinde). Ancak hukuk "Dürüstlük" ilkesine bakar.
Eğer baba, kızlarından mal kaçırmak için oğluna evini bedelsiz veriyorsa (bağışlıyorsa) buna kimse karışamaz (Saklı pay davası hariç). ANCAK; baba tapuya gidip "Ben bu evi oğluma parayla sattım, parasını da aldım" diye yalan beyanda bulunursa, işte bu MUVAZAA'dır.
Burada iki işlem vardır:
Sonuç: Tapu devri kökten geçersizdir ve o mal terekeye (miras havuzuna) geri dönmelidir.
Mahkemeler, bir satışın gerçek mi yoksa miras kaçırma mı olduğunu anlamak için Yargıtay'ın belirlediği 4 temel kriteri inceler. Bu kriterler adeta bir turnusol kağıdıdır:
Türkiye gerçeği şudur: Genellikle erkek çocuk üstün tutulur, kız çocuklarına "Kocaya gidecek, el kapısına mal gitmesin" mantığıyla miras verilmek istenmez. Eğer mirasbırakan, tüm malını oğluna "satmış" ve kızlarını açıkta bırakmışsa, hakim burada hayatın olağan akışına aykırı bir durum sezer.
Mirasbırakanın emekli maaşı var, kira gelirleri var, bankada parası var... Yani paraya ihtiyacı yok. Neden evini satsın? Eğer zengin bir baba, durup dururken evini satıyorsa, bu satış şüphelidir.
Evi "satın alan" evlat, o tarihte öğrenci mi? İşsiz mi? Asgari ücretli mi? Eğer o evi alacak maddi gücü yoksa, o parayı babasına ödemiş olması imkansızdır. Mahkeme banka kayıtlarını ister, paranın izini sürer.
Tapuda ev 100.000 TL gösterilmiş ama o tarihteki rayiç değeri 2.000.000 TL. Aradaki bu uçurum, satışın sembolik olduğunu ve amacın mal kaçırmak olduğunu gösteren en güçlü kanıttır.
Bu davanın en güzel yanı şudur: Muris muvazaası davasını, saklı pay sahibi olsun veya olmasın, miras hakkı çiğnenen tüm yasal mirasçılar açabilir.
Evlatlıklar, torunlar ve eş de bu davayı açabilir. Tek istisna; mirası reddedenler (reddi miras yapanlar) ve mirastan feragat edenlerdir.
Bu iki dava türü karıştırılmamalıdır. Stratejik hata yaparsanız hakkınızı kaybedersiniz.
Muris muvazaasında zamanaşımı YOKTUR. 30 yıl sonra bile açılabilir. Ancak Tenkis davasında 1 ve 10 yıllık hak düşürücü süreler vardır.
Soru 1: Babam sağken "Bu malı kardeşine sattım" dedi, dava açabilir miyim?
Cevap: Hayır. Muris muvazaası davası, mirasbırakan öldükten sonra açılabilir. Kişi sağken malvarlığı üzerinde dilediği tasarrufu yapma hakkına sahiptir (vasi atanması gereken durumlar hariç).
Soru 2: Kardeşim o evi babamdan aldıktan sonra üçüncü bir kişiye satmış. Ne olacak?
Cevap: İşler biraz karışır ama çözüm var. Eğer evi alan 3. kişi, bu muvazaalı durumu biliyorsa (kötü niyetliyse, örneğin akrabaysa), dava ona da yöneltilir ve tapu iptal edilir. Ancak 3. kişi tamamen yabancı ve iyi niyetliyse, tapuyu ondan alamazsınız. Bu durumda, evi satan kardeşten tazminat talep edersiniz.
Soru 3: Babam bankadaki parasını çekip kardeşime vermiş. Bunun için tapu davası açılır mı?
Cevap: Tapu iptal davası sadece gayrimenkuller içindir. Para, altın, araba gibi menkul malların devrinde "Muris Muvazaası" kuralları (İBK 1.4.1974) uygulanmaz. Ancak bu durumda Tenkis Davası açarak saklı payınızı isteyebilirsiniz.
Soru 4: Bu davada zamanaşımı süresi ne kadar?
Cevap: Muris muvazaasına dayalı tapu iptal ve tescil davalarında zamanaşımı ve hak düşürücü süre yoktur. Yolsuz tescil olduğu için her zaman açılabilir.
Soru 5: Babama "ölünceye kadar bakma sözleşmesi" ile devretmiş. Bunu bozabilir miyiz?
Cevap: Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, muvazaa iddiasına karşı en güçlü savunmadır. Eğer kardeşiniz babanıza gerçekten baktıysa, onun ihtiyaçlarını giderdiyse, bu devir geçerlidir. Ancak hiç bakmadıysa veya babanızın bakıma ihtiyacı yoksa, bu sözleşme de iptal edilebilir.
Miras hukuku, aile ilişkilerinin en hassas olduğu alandır. "Kardeşimle kötü olmayayım" diyerek sustuğunuz her haksızlık, çocuklarınızın geleceğinden çalınmış bir haktır.
Eğer babanızın veya annenizin mal kaçırma amacıyla hareket ettiğini düşünüyorsanız, tapu kayıtlarını ve banka hareketlerini bir avukat aracılığıyla inceletin. Unutmayın; adalet, haklının yanındadır ama sadece talep ederseniz tecelli eder.
Av. Sami IŞILAK Hukuk & Danışmanlık (Bu metin bilgilendirme amaçlıdır, hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Detaylı bilgi için iletişime geçebilirsiniz.)