Trafik veya İş Kazası Sonrası Tazminat: Sigortanın "Hemen Ödeyelim" Teklifine İmza Atmadan Önce Okuyun!

Başınızdan talihsiz bir trafik kazası veya ekmek paranızı kazanırken bir iş kazası geçti. Canınız yandı, belki ameliyatlar geçirdiniz, belki de (Allah korusun) bir yakınınızı kaybettiniz.

Henüz olayın şokunu atlatamadan, hastane odasında veya evinizde birileri belirir. Bu bazen karşı tarafın sigortacısıdır, bazen de işvereniniz, ustabaşınız veya patronunuzdur.

Size söylenen cümle genelde şudur: "Geçmiş olsun, biz seni mağdur etmeyiz. Süreç mahkemelerde uzamasın, hemen şu kadar TL ödeyelim, sen de şu kağıdı (ibranameyi) imzala, şikayetçi olma, konu kapansın. Zaten işinin başına döneceksin..."

O anki maddi sıkışıklıkla, acıyla veya "işimden olurum" korkusuyla o rakam size cazip gelebilir.

Lütfen Durun. O imzayı attığınız an, geleceğinizi ve çocuklarınızın hakkını "yarı fiyatına", hatta bazen onda birine satmış olabilirsiniz.

Tazminat hukuku, "pazarlık" veya "hatır gönül" usulüyle değil, "matematik" usulüyle işler. Ve emin olun, o matematiksel hesap (Aktüerya), size alelacele teklif edilenin çok üzerindedir.

Burada iki farklı baskı mekanizması vardır:

1. Trafik Kazalarında: Sigorta şirketleri ticari işletmelerdir. Amaçları kâr etmektir. Dosyayı ne kadar az ödemeyle kapatırlarsa o kadar kârlı çıkarlar.
2. İş Kazalarında: İşveren, hem yüklü tazminat ödemekten hem de SGK'nın kendisine rücu etmesinden (ödediği parayı işverenden istemesinden) ve ceza davasından korkar. Bu yüzden işçiye "davacı olma" baskısı yapar.

Her iki durumda da hukukta buna "İbraname Tuzağı" diyoruz. Siz "tüm haklarımı aldım" diye imza attığınızda, sonradan ortaya çıkacak kalıcı sakatlıkları veya gerçek tazminat farkını talep etmeniz, istisnalar olsa da, çok zorlaşır.

Tazminat miktarı; "Bence bu kadar eder" diyerek belirlenmez. Mahkemeler ve biz avukatlar, "Aktüerya Uzmanı" denilen bilirkişilerle çalışırız.

Gerçek tazminatınız şu kriterlere göre kuruşu kuruşuna hesaplanır:

• Kusur Oranı: Kazada ne kadar haklısınız? Trafik kazasında sürücü hataları, iş kazasında ise işverenin "iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini alıp almadığı" belirleyicidir. (İşverenin kusuru genellikle yüksektir).
• Yaş ve Beklenen Ömür: (Genç bir işçinin veya sürücünün tazminatı, yaşlı birine göre çok daha yüksektir çünkü önünde çalışarak kazanacağı uzun yıllar vardır.)
• Maaş/Gelir Durumu: Kazadan önceki gerçek geliriniz ne kadardı? (İş kazalarında maaşın bordroda düşük gösterilmesi sık sorundur, gerçek maaşın ispatı gerekir).
• Maluliyet Oranı: Vücudunuzda kalıcı bir hasar (iş gücü kaybı) kaldı mı? (Adli Tıp raporuyla belirlenir).

Örneğin; bir makinede parmağınızın kopması sonucu oluşan %10'luk bir iş gücü kaybı, hayatınız boyunca kazanacağınız geliri etkileyeceği için size yüz binlerce liralık bir tazminat hakkı doğurabilir.

Maddi tazminat davasında talep edebilecekleriniz geniştir:

1. Tedavi Giderleri: Cepten harcadığınız her şey.
2. Geçici İş Göremezlik: İyileşene kadar çalışamadığınız (raporlu olduğunuz) günlerin parası.
3. Sürekli İş Göremezlik (Efor Kaybı): En büyük kalem budur. Sakatlık nedeniyle ömrünüz boyunca harcayacağınız fazladan eforun bedeli.
4. Destekten Yoksun Kalma: Ölüm halinde, geride kalanların (eş, çocuk, anne-baba) ölenin desteğinden mahrum kalması nedeniyle alacağı tazminat.

Maddi tazminatın yanında, yaşadığınız travma, duyduğunuz acı ve elem için Manevi Tazminat talep etme hakkınız vardır.

• Trafikte: Kazaya sebep olan sürücüye ve araç sahibine karşı istenir.
• İş Kazasında: Gerekli önlemleri almayan işverene (şirkete) karşı istenir. İşveren, işçisini gözetmek zorundadır. Bu gözetim borcunu ihlal ettiyse, yüklü bir manevi tazminatla karşı karşıya kalır.

"Olayın üzerinden zaman geçti, artık hak talep edemem" diye düşünmeyin. Ancak trafik ve iş kazalarında süreler farklıdır:

• Trafik Kazaları: Genel zamanaşımı 2 yıldır, ancak yaralanma/ölüm varsa ceza zamanaşımı (8 veya 15 yıl) uygulanır.
• İş Kazaları: Tazminat davalarında zamanaşımı süresi kural olarak 10 yıldır. (Borçlar Kanunu Md. 146). İş kazasının üzerinden yıllar geçse bile, kalıcı bir sakatlığınız varsa dava açma hakkınız devam edebilir.

Tazminat davaları; trafik kazalarında genellikle Sigorta Tahkim Komisyonu veya Asliye Ticaret Mahkemelerinde, iş kazalarında ise İş Mahkemelerinde görülür.

Eğer bir kaza geçirdiyseniz, size uzatılan ilk çeki veya patronunuzun "helalleşelim" teklifini kabul etmek zorunda değilsiniz. Dosyanızı bir avukata inceletip, gerçekte ne kadar tazminat hak ettiğinizi (aktüerya hesabı) öğrenmeden imza atmayın.

Unutmayın, giden sağlık geri gelmez ama hak ettiğiniz tazminat sizin ve ailenizin geleceğini güvence altına alabilir.

Av. Sami IŞILAK Hukuk & Danışmanlık (Bu metin bilgilendirme amaçlıdır, hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Detaylı bilgi için iletişime geçebilirsiniz.)